5. Sınıf Dersleri - Türkçe (1. Ünite)

TÜRKÇE DİLBİLGİSİ ÇALIŞMA NOTLARI

1. Yüklemi sonda olan cümlelere kurallı cümle denir.

Yüklemi sonda olmayan cümlelere devrik cümle denir.

Örnek: Küçük çocuk hıçkırarak ağlıyordu. » Yüklem sonda olduğu için kurallı cümledir.

Yüklem

Çok üzülüyordu onun bu durumuna. » Yüklem sonda olmadığı için devrik cümledir.

Yüklem

2. Anlamları birbirinin karşıtı olan sözcüklere zıt anlamlı sözcükler denir.

Örnek: zengin (zıt anlamlısı) » Fakir taze (zıt anlamlısı) » bayat

karanlık (zıt anlamlısı) » aydınlık güzel (zıt anlamlısı) » çirkin

İyimser (zıt anlamlısı) » kötümser erken (zıt anlamlısı) » geç

3.Adlardan önce gelerek onları niteleyen veya çeşitli yönlerden belirten sözcüklere sıfat(ön ad) denir.

Örnek: Yarınki konser için iki bilet aldım. ( biletin sayısını belirtiyor.)

Dar sokaklardan geçerek eve vardık. ( Sokağın nasıl olduğunu belirtiyor.)

Uzun saçları, mavi gözleri vardı. ( Saçlarının şeklini ve gözlerinin rengini belirtiyor.)

Koyu renkle yazılan kelimeler sıfattır.

4. Dünya’da tek olan ve benzeri bulunmayan varlık adlarına, özel ad denir.

Örnek: Ali, Mehmet ve ben dün bahçede oyun oynadık. ( Ali ve Mehmet birer özel addır. )

Amcamlar İstanbul’a gidiyorlar. ( İstanbul özel bir addır. )

5. Yazılış ve okunuşları ayrı, ancak anlamları aynı olan sözcüklere eş anlamlı sözcükler denir.

Örnek: görev ( eş anlamlısı ) » vazife

Tutsak ( eş anlamlısı ) » esir

Yararlı ( eş anlamlısı ) » faydalı

Not: Eş anlamlı sözcükler bir cümlede birbirleri yerine kullanılırsa anlamda değişiklik olmaz.

Beni tutsak ettiler. = Beni esir ettiler.

6. Bir cümle soru, heyecan, belirsizlik ifade etmiyorsa; bu tür cümlelerin sonuna nokta konulur.

Bu cümleden sonra gelen cümleye ise büyük harfle başlanır.

Örnek: Doktorlar dedemin dinlenmesi gerektiğini söylediler ( . ) (B)u duruma çok üzülmüştüm ( . )

7. Yazılışları aynı, anlamları farklı olan kelimelere eş sesli ( sesteş ) kelimeler denir.

Örnek: yaz » Tahtadakileri defterine yaz. yüz » Çantanın ön yüzü çok eskimiş.

Bu yaz tatili Antalya’da geçireceğiz. Ayşe’nin beşyüz YTL’si varmış.

8. Adlar eksiz (yalın) durumdadır.

Ancak cümle içinde -i, -e, -de, -den eklerini alarak cümlenin daha iyi anlaşılmasını sağlarlar.

Adların aldıkları bu eklere adın durum ekleri denir.

Örnek: yalın durum -i durumu -e durumu -de durumu -den durumu

defter » defteri deftere defterde defterden

9. Türkçe’de biri ek, diğeri sözcük olmak üzere iki çeşit “de” vardır.

Adın durum eki olan “-de” eki sözcüğe bitişik yazılır.

“Dahi, bile” anlamında kullanılan “de” ise ayrı yazılır.

Örnek: Hayvanat bahçesinde zürafa gördüm. (Bitişik yazılmış. Yani adın “-de durumu” nda ...)

Pazartesi günü de kütüphaneye gideceğim. (Ayrı yazılmış. Yani “dahi, bile” anlamında…)

10. Aynı tür varlıklardan yalnız bir tanesini belirten adlara tekil ad denir.

Aynı tür varlıkların birden çok olduğunu belirten adlara çoğul ad denir.

Örnek: salıncak » salıncaklar

biber » biberler

tabak » tabaklar

11. Kendi başlarına anlamı olmayan, ancak cümledeki eş görevli sözcükleri veya anlamca ilgili cümleleri

birbirine bağlayan sözcüklere bağlaç denir.

Başlıca bağlaçlar şunlardır: “ve, veya, ile, de, ki, hem…hem, yani, eğer, yoksa, sanki, çünkü, yine, bazen, ancak, ama, demek ki, dolayısıyla…”

Örnek: Cem, Özge ve Elif parka gittiler.

Sana söylemiştim ama unutmuşsun.

12. Varlıkların sayılarını, sıralarını belirten sözcükler sıfattır.

Varlıkları işaret yoluyla belirten sözcükler sıfattır.

Örnek: dört güvercin yarım kavun (Sayısını belirtiyor.)

Beşinci yarışmacı birinci takım (Sırasını belirtiyor.)

Bu güvercin şu kavun (İşaret yoluyla belirtiyor.)

13. Kendileri ad olmadıkları halde adların yerine kullanılan sözcüklere zamir (adıl) denir.

Örnek: Fatma bu sabah geç uyandı. » O bu sabah geç uyandı. (Fatma adı yerine O zamiri kullanılmıştır.)

Soner, parka ne zaman gitti? » O, oraya ne zaman gitti? (Soner yerine O, parka yerine oraya zamiri kullanılmıştır.)

14. İnsan adları yerine kullanılan sözcüklere kişi zamiri denir.

Örnek: Gökçe okula gitti. » O okula gitti. (Gökçe adı yerine o kişi zamiri kullanılmıştır.)

Ahmet, Okan ve ben dün maç seyrettik. » Biz dün maç seyrettik. (Ahmet, Okan ve ben yerine biz kişi zamiri kullanılmıştır.)

15. Varlıkları işaret yoluyla anlatan sözcüklere işaret zamirleri denir.

“Bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar, öteki, diğeri, beriki” sözcükleri işaret zamirleridir.

Örnek: Bu çiçekleri sana getirdim. » Bunları sana getirdim. (Bu çiçekleri yerine bunları işaret zamiri kullanılmıştır.)

Çantanı yerden kaldır. » Onu yerden kaldır. (Çantanı yerine onu zamiri kullanılmıştır.)

16. Adların yerini belli belirsiz tutan zamirlere belgisiz zamir denir.

Örnek: Koroda bu şarkıyı başkası söyleyecek. (Başkası belgisiz zamirdir.)

Hafta sonu herkes kamp yapmaya gidecek. (Herkes belgisiz zamirdir.)

Kimisi verdiğimiz otları yemedi. (Kimisi belgisiz zamirdir.)

17. Adların yerini soru yoluyla tutan zamirlere soru zamirleri denir.

Örnek: Bu kitabı masanın üzerinden kim aldı? ( kim soru zamiridir.)

Sence bu kazaklardan hangisini almalıyım? ( hangisi soru zamiridir.)

18. İş, oluş, eylem, hareket bildiren sözcüklere yüklem (fiil) denir.

Örnek: Bu minik kediyi çok sevdim. ( sevdim kelimesi yüklemdir.)

İstanbul’u dinliyorum gözlerim kapalı. ( dinliyorum sözcüğü yüklemdir.)

Not: Yüklem cümle içinde sonda , ortada yada başta yer alabilir.Bu yalnızca cümlenin kurallı yada devrik olmasını etkiler.Yüklem olmadan cümlenin anlamı olmaz.

19. Anlatıma akıcılık kazandırmak amacıyla mecaz anlamda söylenen kalıplaşmış sözlere deyim denir.

Örnek: burnunda tütmek » çok özlemek

O güzelim köy burnumda tütüyordu.

kulak ardı etmek » duymamazlıktan gelmek

Öğretmenin söylediklerini kulak ardı etti.

ekmeğini taştan çıkarmak » geçimini sağlamak için tüm zorlukların üstesinden gelmek

O her durumda ekmeğini taştan çıkarırdı.

kulak misafiri olmak » kendisinin içinde bulunmadığı bir konuşmayı duymak, dinlemek

Söylediklerine kulak misafiri olmuştuk. KELİMEDE ANLAM ( Anlamlarına göre kelimeler)

KELİMEDE ÇOK ANLAMLILIK: Bir kelimenin birden fazla anlama gelecek şekilde kullanılmasına sözcükte çok anlamlılık denir.

Şimdi çekmek sözcüğünü ele alalım. ‘’Onu kolundan tutarak yola doğru çekti.’’ Cümlesinde bir yöne doğru yürümek anlamındadır.

‘’Sünger bütün sıvıyı içine çekti.’’ Cümlesinde sıvıyı içine alma anlamındadır.

‘’Oğlan dayıya, kız halaya çeker.’’ Cümlesinde benzemek anlamındadır.

‘’Ayşe kadının çekebileceği dert değil.’’ Cümlesinde katlanmak manasındadır.

‘’Anam kahve çekerken etrafa çok güzel koku yayıldı.’’ Cümlesinde öğütmek anlamındadır.

‘’Şirket yol paramızı çekti.’’ Cümlesinde masrafı karşılamak anlamındadır.

TEMEL( GERÇEK) ANLAM :

Kelime söylendiğinde ilk aklımıza gelen. Yani herkesin anladığı ve sözlükteki anlamına temel anlam(gerçek)anlam denir. Sözcük tek başına kullanıldığında çoğunlukla gerçek anlamıdır.

‘’ Aslan ormanların en güçlü hayvanıdır’’ bu cümlede aslan gerçek sözlük anlamında kullanılmıştır.

‘’ Yavuz aslan gibi adamdı.’’ Bu cümlede ise gerçek anlamı dışında kulanılmış mecaz yapılmıştır.

‘’Atatürk eşsiz bir askerdi.’ Cümlesinde eşsiz kelimesi sözlük anlamında kullanılmıştır. ‘’Eşsiz’’ demek eşi benzeri olmayan anlamındadır. Bu cümledede bu anlamda kullanılmıştır.

‘’Zavallı adam; karısı ölünce eşsiz kaldı.’’ Bu cümledede ‘’eşsiz’’ kelimesi gerçek(sözlük) anlamında kullanılmıştır.

SORU: ‘’Aslan’’ kelimesi aşağıdaki cümlelerin hangisinde gerçek(temel anlam) anlamında kullanılmıştır?

A) Aslanlar gibi güreştiler.

B) Aslan çocuklarım iyi çalıştınız.

C) Aslanlar Çanakkale’den düşmanı geçirmediler.

D) Aslan ormanların kralıdır.

SORU: ‘’Tatlı’’ sözcüğü hangi cümlede gerçek anlamıyla kullanılmıştır?

A) Tatlı sözlerle çocuğu sevindirdi.

B) Sağlıklı, sevimli, tatlı bir çocuktu.

C) Sabahleyin, tatlı uykusundan uyandı.

D) Hiç böyle tatlı elma yememiştim.

SORU: ‘’Tanımak ‘’ sözcüğü hangi cümlede temel anlamıyla kullanılmıştır?

A) Onu yıllar sonra görür ,görmez tanıdım.

B) Ödev için bir ay süre tanıdı.

C) O, buraların en tanınmış insanıdır.

D) Sana tanıdığım süre üç gün sonra doluyor.

SORU: Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi gerçek anlamında kullanılmıştır?

A) Babam denizden balık tuttu.

B) Ali ’nin uykusu kaçtı.

C) Bu hayat çok acı.

D) Bu biber zehir gibi acı.

MECAZİ ANLAMLI KELİMELER:

Kelimelerin herhangi bir ilgi veya benzetmenin sonucu olarak gerçek (sözlük ) anlamı dışında kullanılmasına mecaz anlam denir. Mecaz kelimeler Türkçede söze canlılık, kuvvet, parlaklık ve derinlik kazandırır.

Örnek: İçtiğim süt sıcakmış. (Gerçek anlam)

Bana çok sıcak davrandı ( Mecaz anlam)

Örnek: Taş camı kırdı.( Gerçek anlam)

Kalbimi kırdın. (mecazi anlam)

Örnek: Okulun bütün işleri benim üzerime yıkıldı.( Mecazi anlam)

Minare yıkıldı. (Gerçek anlam)

Örnek: ‘’ O adam tilkinin tekidir.’’ Bu cümlede bir adamın tilkiliğinden bahsedilmektedir. Ama o adamın bir orman hayvanı olduğu değil, tilki kadar kurnaz olduğu vurgulanmaktadır.

SORU: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde soğuk sözcüğü mecaz anlamında kullanılmıştır.

A) Kış mevsimi çok soğuk geçti

B) Vücudumuzu soğuktan korumal

C) Buz gibi soğuk

D) O tür soğuk şakaları yapma.

SORU: ‘’Babam dün gece bana çok sert davrandı.’’ Cümlesinde hangi sözcük mecaz anlamda kullanılmıştır?

A) Babam

B) Sert

C) Çok

D) Dün

SORU: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde mecazi kelime kullanılmıştır?

A) Dedem karanlıkta geldi.

B) Hayatım karardı.

C) Karanlıkta belim belirsiz görünüyorlardı.

D) Ben hiç karanlıktan korkmam.

SORU:Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sözcük mecaz anlamda kullanılmıştır?

A) Yağmur yağınca şimşek çaktı.

B) En sevdiğim çiçek gül.

C) Annemin yaptığı yemeğe bayıldım.

D) Boğazım ağrıyor.

SORU:“göz” sözcüğü aşağıdaki tümcelerin hangisinde mecaz anlamda kullanılmıştır?

A) Osman gözü iyi görmeyince doktora gitti.

B) Yumruğu yiyince gözü morardı.

C) O kara gözlü biriydi..

D) Öğretmenin gözüne girmeyi başardı.

DEYİM ANLAMLI KELİMELER:

Gerçek anlamından az cok ayrı, ilgi çekici bir anlam taşıyan kalıplaşmış sözlerdir.

Özellikleri

Deyimler en az iki kelimeden oluşur.

Sözcükler çoğu zaman kendi anlamlarından uzaklaşmıştır.

Konularına göre sınıflandırılabilirler.

Deyimler kalıplaşmış olduklarından bir kelimenin yerine başka bir kelime getirilemez.

Örnek: Gözleri yollarda kalmak. ( Merak ve özlemle beklemek)

Karnı zil çalmak. (Çok acıkmış olmak)

Abisini görünce gözlerinin içi gülüyordu. ( Gözlerinin içi gülmek bir deyimdir.)

SORU: Aşağıdaki kelimelerin hangisinde deyim kullanılmıştır?

A) Bu dağda kurt çoktur.

B) Kurtlar sürüye saldırdı.

C) O adamı görünce içime kurt düştü.

D) Elmada kurt var.

Doğru cevap C dir. İçime kurt düşmek şüphelenmek anlamındadır.

SORU: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ‘’belli etmeden dinlemek’’anlamında bir deyim kullanılmıştır?

A) Kulağı tetikte radyo haberlerini bekliyordu.

B) Hem çalışıyor hem de konuşulanlara kulak kabartıyordu.

C) Misafirlerimizin anlattıklarına kulak kesilmişti.

D) Babam konuşmaya başlayınca herkes kulak verdi.

Yukarıdaki soruda:

A şıkkında ‘’kulağı tetikte’’ dikkatli dinleme

C şıkkında ‘’ kulak kesilmek’’ çok dikkatli dinlemek

D şıkkında ‘’ kulak vermek’’ deyimi dinlemek anlamındadır.

B şıkkında ise ‘’kulak kabartmak’’ deyimi belli etmeden dinlemek anlamına gelir.(DOĞRU CEVAP B )

SORU: On dakikalık ders arasında, bahçeyi kırk kez dolaşan öyle kabına sığmaz, afacan öğrenciler görülür ki sanırsınız kanatları var.

Parçada ‘’kabına sığmamak’’ deyimi aşağıdakilerden hangisini anlatmaktadır.

A) Bir işi yapmaya başlamayı.

B) Boş durmaktan sıkılmayı.

C) Yalnız kalmaktan kaçınmayı

D) Taşkın davranışta bulunmayı, yerinde duramamayı. Doğru cevap D şıkkıdır Çünkü ‘’kabına

sığamamak ‘’ deyimi durduğu yerde duramamak, taşkın davranışlarda bulunmak anlamındadır.

SORU: Çok tehlikeli bir işin üstüne gitmek anlamına gelen deyim hangisidir?

A) Ateş pahası

B) Ateş düştüğü yeri yakar.

C) Ateşle oynamak

D) Yüreğine ateş düşmek cevap C dir

SORU:Alın teri dökmek” deyiminin anlamı hangisidir?

A) Heyecandan yüzü kıpkırmızı olmak

B) Çok emek vermek

C) Çok dikkatli olmak

D) Akılsızca işler yapmak

SOMUT ---SOYUT ANLAMLI KELİMELER:

Duyu organlarımızla algılayabildiğimiz varlıkları, iş eylem ve durumları karşılayan kelimeler somut anlamlı kelimelerdir.

ÖRNEK: İnsan, hayvan, okul, sıra, toprak , at , araç.

Beş duyu organımızla algılayamadığımız ancak varlığını kabul ettiğimiz kavramları karşılayan kelimelere soyut anlamlı kelimeler denir.

ÖRNEK: Korku, üzüntü, hayalet, akıl,düşünce, sevinç öfkelenmek gibi kelimeler soyut anlamlı kelimelerdir.

ÖNEMLİ: Somut anlamlı bir kelime mecazlaşarak soyut anlam kazanabilir.

Benim yüreğim ağrıyor.(somut)

Sen çok yüreklisin. ( soyut-cesaretli anlamında)

---lık eki getirilerek somut bir kelimeyi soyutlaştırabiliriz. İnsanlık. Annelik, gibi.

SORU: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde soyut anlamlı cümle kullanılmamıştır?

A) Her geçen gün artan derin bir pişmanlık içindeydi.

B) Yoldaki taşları kenara atıyordu.

C) Üzüntüsünü içine gömerek, anlat bakalım, dedi.

D) Toplantıda çok renkli düşünceler ileri sürüldü. (cevap B)

A da derin, pişmanlık, C de üzüntü kelimesi , D’ de düşünceler sözcükleri soyut kelimelerdir. B şıkkında soyut kelime yoktur.

SORU: Aşağıdaki sözcüklerden hangisi somut anlamlıdır?

A) Hava B) Neşe

B) Gurur D) Anlayış cevap A şıkkıdır çünkü varlığı hissedilir

SORU: Aşağıdakilerden hangisi somut bir kavramı ifade eder?

A) Kahramanlık B)Mutluluk C) Coşku D) Kalabalık

Cevap D şıkkıdır

TERİM ANLAMLI KELİMELER :

Bilim sanat ve meslek dalıyla ilgili, özel ve belirli kavramları veya nesneleri karşılayan kelimelere terim anlamlı kelime denir.

ÖRNEK : Gram. Kg, elektron, tiyatro, sıfat, zamir, üçgen, dikdörtgen, meridyen,ova, yayla, futbol,artı ve benzeri kelimeler terim anlamlıdır. Terimler gerçek anlamlı kelimelerdir.

SORU: Aşağıdaki kelimelerden hangisi ‘’terim anlamlı’’ kelimedir.

A) Atatürk

B) Sıcak

C) Metre

D) Yorgun cevap C şıkkıdır.

SORU: Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden hangisi terim değildir?

A) Bir üçgende üç kenar vardır.

B) Öğretmen tahtaya bir çember çizdi.

C) Bizim evin yanında bir çeşme var.

D) Cümledeki sıfatları bulduk. Cevap C şıkkıdır

SORU: Aşağıdaki sözcüklerden hangisinin terim anlamı yoktur?

A) Kaynak B) Hücre

C) Destan D) Kibar cevap D şıkkıdır çünkü kibar soyut bir kelimedir.

SORU: ‘Ek’ sözcüğü, aşağıdaki cümlelerin hangisinde terim anlamıyla kullanılmıştır?

A) Sözcük türeten ekler yapım ekleridir.

B) Yazının sonuna bir ek çalışma koymuşlar

C) Arada ek işler yapmasam ailemi geçindiremeyeceğim.

D) Bu kumaşın yanına biraz ek vermek gerekecek

Cevap A şıkkı

A şıkkındaki ek sözcüğü dilbilgisi kuralı ifade ettiğinden terim anlamlıdır.

SORU: Aşağıda altı çizili kelimelerden hangisi terim değildir?

A) Paralel doğrular birbirini kesmez

B) Arkadaşım toplama işlemini yaptı

C) Sesteş sözcükleri öğrendik.

D) Annem bize yoğurt yedirdi cevap D şıkkı

EŞ ANLAMLI KELİMELER:( ANLAMDAŞ )

Yazılış ve okunuşları farklı olduğu halde anlamları aynı olan kelimelere eş anlamlı(anlamdaş) kelimeler denir.

Kelime Eşanlamlısı Kelime Eşanlamlısı

Ev Konut Uslu Akıllı

Özgürlük Hürriyet Cesur Korkusuz

Kelime Sözcük Kırmızı Al

Kalp Yürek Öğrenci Talebe

Büyük İri İlan Duyuru

Okul Mektep Cılız Zayıf

Misafir Konuk Küçük Ufak

Yel Rüzgar Aş Yemek

SORU:’’Geçen yıl havalar çok soğuk geçti’ cümlesinde altı çizili kelimenin eş anlamlısı nedir?

A)Sene B) Ay C) Zaman D) Asır

Cevap A şıkkı

SORU: Aşağıdaki kelime çiftlerinden hangisi eş anlamlıdır?

A) Pahalı- ucuz B) savaş-barış C) kuru-yaş D) savaş- harp

Cevap D şıkkı

SORU: ‘’ Bu topraklarda ot bile bitmez’’ cümlesindeki ‘’çorak’’ eş anlamlısı hangisidir?

A) Sulak B) Verimli C) Verimsiz D) Soğuk

Cevap B şıkkı

ZIT ANLAMLI KELİMELER:

Anlamları birbirinin karşıtı(zıttı) olan kelimelere zıt(karşıt ) anlamlı kelimeler denir.

Kelime zıt anamlısı Kelime zıt anlamlısı

Kısa Uzun Eski Yeni

Zengin Fakir Yaz Kış

Az Çok Genç Yaşlı

Dar Geniş Cahil Bilgili

Bayat Taze Doğru Yanlış

İlk Son Düz Eğri

SORU: ‘Zor’ kelimesinin zıt anlamlısı hangisidir?

A)Kolay B)Güç C) İmkansız D) Çetin

Cevap A şıkkı

SORU: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zıt anlamlı sözcükler birlikte kullanılmamıştır?

A) Söylediklerinizi az çok anladım.

B) Babam gece gündüz çalışır

C) Yalan yanlış bir ödev yapmış

D) Onunla iyi kötü geçinip gidiyoruz.

Doğru cevap C şıkkıdır

SORU: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde birbiriyle zıt anlamlı sözcükler yoktur?

A)Önce maç yapalım, sonra yemek yeriz.

B) Sen yukarı çık, ben aşağıda olacağım

C) Giden, geleni aratır demişler.

D) Kusursuz dost arayan, dostsuz kalır.

Cevap D şıkkıdır

EŞ SESLİ ( SESTEŞ) KELİMELER:

Yazılışları ve söylenişleri aynı olduğu halde anlamları farklı olan kelimelere eş sesli( sesteş) kelimeler denir.

Eş sesli kelimelerin anlamı cümledeki kullanım şekline bakılarak anlaşılır.

Yüz:Sayı Yüz: Yüzmek Yüz: İnsan yüzü Yüz: Giyeceklerin yüzü

Kaz:Bir hayvan Kaz: Kazmak, toprağı kazmak

Asma: Üzüm yetişen bitki Asma: İdam etme

Yaz: Yaz mevsimi Yaz: Yazı yazmak

Al: Kırmızı, bayrağımızın rengi Al: Almak fiilinden emir

Çay: Bir tür içecek Çay: Dereden büyük akarsu

Kara: Siyah renk Kara: Toprak parçası

Ekmek: Hamurdan yapılan besin Ekmek: Tarlaya buğday ekmek

SORU: Sınıfa yeni gelen kız çok sessiz.

Bu cümledeki hangi sözcüğün sesteşi vardır?

A) Yeni B) Sessiz C) Çok D) Kız

Doğru cevap D şıkkı

SORU: Yol boyunca bayraklar asılmıştı.

Bu cümlede altı çizili sözcüğün sesteşi aşağıdakilerden hangisinde vardır?

A) Sen hayvanın bütün tüylerini yol.

B) Bu cadde çok kalabalık

C) Aradığınız yol bu değil.

D) Sizin sokak çok dar. Doğru cevap A

SORU: Aşağıdaki kelimelerin hangisinin sesteşi vardır?

A) Kalem B) Çizgi C) Yar D) Göl

Doğru cevap C

SORU:Aşağıdaki kelimelerden hangisinin eş seslisi( sesteşi) bulunmamaktadır?

A) Toz B) Saz C) Yaz D)Kaz

Doğru cevap A

SORU: Her yıl bir yaş daha büyüyoruz.

Yaş ağaçları değil, kuru ağaçları keselim.

Yukarıda altı çizili sözcükler arasındaki anlam ilişkisine ne denir?

A) sesteş B) eş anlamlı

C) zıt anlamlı D) mecaz

YAKIN ANLAMLI KELİMELER:

Bu tür kelimeler tam eş anlamlı değildir.Anlamlar arasında çok az ayrım vardır.

ÖRNEK: ‘’ adam, kişi,zat,birey’ kelimeleri arasında çok az bir ayrım vardır. Aslında bu kelimelerin hepside kadın ve erkeğin müşterek ismidir. Ancak , cümlede bazı farklılıklar gösterirler.

ÖRNEK. ‘’ O adam gelsin’’ cümlesindeki ‘’adam’’ erkek insan yerine kullanılmıştır. Bayan için bu kelime kullanılmaz. ‘’O hanım gelsin’’ denir.

Aynı şekilde ‘’deneme’’ kelimesine yakın olan ‘’sınama,sınav,prova,muayene,teftiş,’’…gibi kelimeler vardır. Ancak; cümlede kullanılırken, aralarındaki ince anlam farkları ortaya çıkar.

ÖRNEK: ‘’Kendisini ilk önce denememiz gerekir.’’cümlesindeki ‘’deneme’’ kelimesi ile ‘’Terzi elbiseyi prova etti.’’ Cümlesindeki ‘’prova’’ kelimesi arasında ince anlam farklılığı vardır.

SORU: Aşağıdaki kelimelerden hangileri yakın anlamlıdır?

A) Taş- baş B) İnsan-adam C) Okul-mektep D)Doktor- veteriner

Cevap B

SORU:Aşağıdakilerden hangisinde karşılaştırma yapılmıştır?

A)Burası diğer yerlere göre biraz daha yeşil. B)Artık burada durulmaz.

C)Çok fazla gürültü ediyorsun D)Elindeki kalemi sallama artıkyapar.

GENEL ANLAM, ÖZEL ANLAMLI KELİMELER:

Varlıkları, kavramları, duygu ve düşünceleri geniş kapsamlı olarak belirten kelimelere genel ; bunları daha dar ve özel olarak belirten kelimelere ise özel anlamlı kelimeler denir.

Hayvan Koyun

Genel anlam Özel anlam

Nehir Kızılırmak

Genel anlam Özel anlam

Sular Nehir

Genel anlam Özel anlam

Aşağıda genelden özele sıralanan kelimeleri inceleyin

Orman ağaç meşe gürgen

Ordu asker Burak

Canlı insan erkek Atilla

SORU: Aşağıdaki kelimelerden hangisi kapsamca daha geniştir.

A) benzin B) petrol

C) mazot D) ğaz yağı cevap B şıkkı

SORU: Aşağıdaki kelimelerden hangisi anlamca diğerlerinden daha kapsamlıdır.

A)ıspanak B) lahana C) soğan D) sebze cevap D şıkkı

SORU: Aşağıdaki sözcüklerin anlamca en geniş kapsamlı olanı hangisidir?

A) Süt B) Şeftali C) Varlık D) Gıda cevap C şıkkı

ARGO ANLAMLI KELİMELER:Halkın belirli kesimlerinde veya bazı meslek gruplarında kullanılan kelimelerdir. Özellikle serseri külhanbey tip insanların kullandıkları kelimelerdir.

ÖRNEK: Bunak, keriz, marizlemek, kafa ütülemek gibi.

SORU: Bunak kelimesi nasıl bir kelimedir?

A)Terim anlamlı B) Yakın anlamlı C) Argo anlamlı D) Genel anlamlı

Cevap C şıkkı

SORU:Aşağıdaki cümlelerin hangisinde argo sözcük yoktur?

A) Senin yüzünden ağaç olduk B) Böyle tembelliğe devam edersen nalları dikeceksin

C)Yel ortalığı darmadağın etti D) Yeter artık, hafızlaya hafızlaya bir hal oldun

C seçeneğinde argo sözcük yoktur

YANSIMA ANLAMLI KELİMELER:

Canlı cansız tüm varlıkların çıkardığı tabiat taklidi seslere yansıma denir.

ÖRNEKLER:

Hav hav miyav miyav tıkır tıkır

Şırıl şırıl mee mee cik cik

Tak tak şangır şangır fokur fokur

SORU: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yansıma kelime vardır?

A)İlkbaharda çiçekler açtı B) Derelerin şırıltısı insanı dinlendirir

C)Bir aslan kükredi D) Çaydanlıktaki su kaynamaya başladı

Cevap C şıkkı

SORU: Aşağıdaki kelimelerin hangisinde altı çizili ikilemede yansıma kelime kullanılmamıştır?

A) Kasada deste deste para vardı B)Kapı gümbür gümbür çalındı

C)Dönme dolap fırıl fırıl dönüyor D)Çocuk hıçkıra hıçkıra ağlamış

Cevap A şıkkı çünkü deste deste sözcüğü yasıma sözcük değildir

SORU: Aşağıdaki dörtlüğün hangisinde yansıma yoluyla oluşmuş bir kelime vardır?

A) Kedim, henüz bir yaşında B)Uyuyor soba başında

C) Bir tıkırtı duyar duymaz D) Uyanır aslan kesilir

Cevap C şıkkı

İKİLEME KELİMELER:

Cümlede anlamı güçlendirmek veya anlamı pekiştirmek için bir sözcüğün eş yakın, zıt anlamlısının veya kendisinin tekrar edilmesiyle oluşan kelimelere ikileme denir.

ÖRNEKLER:

Eş dost pırıl pırıl mavi mavi yalan dolan

Mışıl mışıl şaka maka mırın kırın er geç

İrili ufaklı çanak çömlek koşa koşa düşe kalka

İkilemeyi oluşturan kelimelerin yerleri değiştirilemez. İkilemeler arasına noktalama işareti konmaz.

İrili---------ufaklı ufaklı---------irili olamaz

SORU:Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ikileme yoktur?

A) Karşıma iri yarı bir adam çıktı.

B) Yemeği şapur şupur yememeliyiz

C) Bizim takım sağlı sollu ataklar geliştirdi.

D) Doğum gününde pasta börek yedik cevap D şıkkı

SORU: Aşağıdaki seçeneklerden hangisindeikileme yoktur?

A)Irmak büklüm büklüm bükülür

B) Kayalardan berrak sular dökülür

C) Kötülükler birer birer sökülür

D) Süngü süngü, mızrak mızrak Türkiyem cevap B şıkkı

SORU:Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yansıma sözcük vardır?

A)Kocaman kediyi nasıl taşıyayım B) Televizyonu görüntüsü bozuk

C) Uzaktan bir karaltı göründü D) Adam pat diye içeri girdi.

Cevap D şıkkı

SORU: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yer alan ikileme farklı biçimde yer almıştır?

A) Annesine demet demet gül verdi B) Ayşe, tatili dolu dolu yaşadı

C) Karda düşe kalka yürüyordu. D) Dershaneden koşa koşa geldi

Cevap C şıkkı

SORU: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatımı güçlendirmek için ikileme kullanılmıştır?

A)Padişah emir vermiş B) Keloğlanı apar topar huzura getirmişler

C) Onu bir odaya kapatmışlar D) Günde üç öğün yemek, fındık ve kayısı vermişler

Cevap B şıkkı

ATASÖZLERİ- ÖZDEYİŞLER:

ATASÖZÜ: Atalarımızın uzun tecrübe sonucunda ortaya çıkan kısa özlü ve kalıplaşmış sözlere atasözü denir.

ÖRNEKLER:

Kızını dövmeyen dizini döver.

Mart kapıdan baktırır, kazma kürek yaktırır.

Ağaran baş, ağlayan göz gizlenmez.

Ağaç yaşken eğilir.

Dost acı söyler

Gülme komşuna gelir başına.

SORU:Aşağıdakilerden hangisi atasözüdür?

A) Zeka, kafanın içindeki altın madenidir. B) Bilgi kuvvettir

C) Dikkatliler az yanılır C) Her horoz kendi çöplüğünde öter.

Cevap D şıkkı

SORU: Aşağıdaki atasözlerinden hangisi anlamca diğerlerinden farklıdır?

A) İsin yanına varan is, misin yanına varan mis kokar.

B) Körle yatan şaşı kalkar.

C) Üzüm üzüme baka baka kararır.

D) Büyük balık küçük balığı yutar. Cevap D şıkkı

SORU: Aşağıdakilerden hangisi atasözü değildir?

A) İğne atsan yere düşmez B) Balta değmedik ağaç olmaz

C) Çivi çiviyi söker D) Güneş balçıkla sıvanmaz.

Cevap A şıkkı

SORU: Aşağıdaki atasözlerinden hangisi eğitimle ilgilidir?

A) Ağaç yaş iken eğilir B) Acele işe şeytan karışır

C) Bakarsan bağ, bakmasan dağ olur. D) Emek olmadan yemek olmaz.

Cevap A şıkkı

VECİZELER(ÖZDEYİŞ):

Kim tarafından söylendiği belli ola, kısa, güzel ve özlü sözlere özdeyiş(vecize) denir.

Özdeyişler bilgili. Tecrübeli ünlü kişilerin sözleri içinden başkaları tarafından seçilmiştir.

Yüksel ey Türk! Senin için yükselmenin hududu yoktur.

Kemal Atatürk

İnsan eğitimle doğmaz, ama eğitimle yetişir.

Cervantes

Eğer mümkün olsaydı, vatanım için Dünyayı sırtımda taşırdım.

Fatih Sultan Mehmet

SORU: Aşağıdaki sözlerden hangisi vecize değildir?

A) Türk öğün, güven çalış B) En kötü barış, en iyi savaştan iyidir

C) Ey Türk titre ve kendine dön! D) Pire için yorgan yakılmaz

Cevap D şıkkı

SORU: Vecizeyi, atasözünden ayıran özellik aşağıdakilerden hangisidir?

A) Özlü sözler olması B) Söyleyeni belli olması

C) Tecrübeyi yansıtması D) Öğüt verici olması.

Cevap B şıkkı

SORU:’’Cumhuriyetin dayanağı, yüksek Türk kültürüdür.

(Kemal Atatürk)

Okuduğunuz ifade aşağıdakilerden hangisidir?

A) atasözü B) terim C) deyim D) vecize

Cevap D şıkkı

ÜNLEM KELİMELER:

Şaşma, korku, üzüntü, sevinç gibi duyguları güçlü biçimde ifade eden bu tür sözcüklere ünlem diyoruz.

ÖRNEKLER: hey, aferin, aman vah vah,eyvah, oh,Aaa, huuu, hişt, uff, ayy, tüh, yahu

SORU:Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bıkma usanma anlamı vardır?

A)Aman! Dikkat tabaklar kırılmasın B)Aman Allahım! Herkes gitmiş

C)Aman! Bu çocuğun istekleri hiç bitmez ki D)Aman! Koşun çocuk düştü

Doğru seçenek C

SORU:’’Oh, nihayet rahat birgün geçirebildik.’’ Ünlem olan sözcük hangisidir?

A)Bir B)Nihayet C)Birlikte D)Oh

Doğru seçenek D

SORU: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünlem yoktur?

A) Ay, kolum ağrıyor B)Nihayet okulumuz açıldı

C) Yazık, sınıfta kaldı D) Aaa, bu arabaya ne olmuş

Doğru seçenek B